Willem probeert de echo van de tekst in zijn mond te proeven

Deel Facebook Twitter

Met deze recensie van Hij wist het niet meer van Wim Opbrouck wist Lewis Debaere de titel ‘De Jonge Recensent 2023’ in de wacht te slepen. Samen met zijn docenten Timothy Pareit en Björn Lapeire van het Spes Nostra in Heule (BE) won hij een publicatie van zijn recensie op De Reactor en 500 euro, te besteden aan boeken of literaire activiteiten op school. De prijsuitreiking van De Jonge Recensent 2023, georganiseerd door deBuren en De Reactor, vond plaats tijdens Literatuur in de Klas op 3 oktober 2023. Lees hier het  juryrapport.

Stel je even voor dat je een acteur bent en dat het vandaag de grote dag is waarop je je toneelstuk moet opvoeren. Je hebt hier al maanden naartoe gewerkt en hoopt dat alles voortreffelijk verloopt. Je staat op het punt om een zin uit te spreken en plots ken je je tekst niet meer. Dit overkwam de West-Vlaamse muzikant, acteur, tv-maker en creatieve duizendpoot Wim Opbrouck. In zijn gedeeltelijk autobiografische fictiedebuut in de volwassenenliteratuur Hij wist het niet meer beschrijft hij het verhaal van Willem De Wachter die tijdens de première van een nieuwe voorstelling een black-out krijgt op het toneel.

Naar aanleiding van de campagne Wellicht: werp licht op depressie schreef de auteur deze novelle als ambassadeur van de vereniging Te Gek!? om aandacht te vragen voor mentale gezondheid. Aangezien dit boek verscheen in een reeks rondom psychische kwetsbaarheid, valt het thema wat uit de toon. Het verhaal gaat wel degelijk over een toneelspeler die stress ervaart omdat hij het summum van blunders bereikt, namelijk zijn tekst vergeten. Maar het plot beschrijft betreurenswaardig geen psychische aandoening, eerder een alledaagse misslag waarbij de persoon alle mogelijke doemscenario’s bedenkt. Dit komt misschien door het feit dat de auteur geen ervaring heeft met depressies. Zo leent Hij wist het niet meer zich eerder voor een literair tussendoortje zonder een zwaar onderwerp.

Hoewel je de novelle in één adem uitleest, ligt de vertelde tijd nog lager. Opbrouck spint de gedachten van de acteur, die in luttele seconden door zijn hoofd flitsen, uit tot een verhaal van een negentigtal pagina’s. Door middel van retardering bouwt de schrijver inhoudelijke spanning op zodat men gestaag wil weten hoe het plot zal aflopen. De personele verteller kent het einde zelf ook niet, waardoor hij telkens weer vanuit een terugverwijzing op het podium arriveert. Dit illustreert het volgende citaat:

‘Zij was wat men noemt een spraakwaterval, had een tong van gekleurde vliegenlinten en ratelende woorden met de vuurkracht van een kalasjnikov. En als ze niet sprak dan zong ze de allermooiste liedjes. Vuile liedjes ook. Willem zong ze als kind allemaal mee, daarna moest hij zijn mond wassen met zeep.

Zijn keel is nog steeds kurkdroog. Verslagen kijkt hij naar het tafeltje met de lege waterkan. Hij heeft zich nauwelijks meer bewogen op het toneel.’

Uit bovenstaande passage blijkt overigens dat de auteur zijn persoonlijkheid naar boven laat komen. Met vlotte pen beschrijft hij diverse zaken die hem bezighouden: van de aanslagen in Parijs tot de jachttechnieken van bultruggen. Tevens komt zijn passie voor theater aan bod door zijn herinneringen aan Studio Herman Teirlinck. Het is intrigerend om zo niet alleen de persoon Wim Opbrouck beter te leren kennen, maar ook wat toneelkunst precies inhoudt voor hem. In het volgende fragment geeft de schrijver bevattelijk een theaterbegrip weer:

‘Ze werden opgenomen in het onschuldige universum van wat theater in zijn diepste kern is. Namelijk: het toelaten van verbeelding, het willen geloven in gebeurtenissen die in de werkelijkheid niet mogelijk zijn. The suspension of disbelief.’

We kunnen vaststellen dat Opbrouck met Hij wist het niet meer een prachtige beschrijving geeft van een black-out. Desondanks gaat de novelle niet volgens de verwachting over een mentale ziekte maar over een stressvolle ervaring. Door de spanning die de auteur opbouwt vergeet je dit al gauw en ben je helemaal mee in zijn gedachtegang die zorgvuldig wordt weergegeven.

Recensie van Lewis Debaere over Hij wist het niet meer van Wim Opbrouck.