Signalement: Oorlogspaarden tot in de buitenwijken – Marwin Vos

Oorlogspaarden tot in de buitenwijken

Marwin Vos

Marwin Vos (1962) is dichter en beeldend kunstenaar. In 2006 debuteerde zij met Zij is niet vast, zij is veranderbaar. Haar nieuwe bundel, Oorlogspaarden tot in de buitenwijken, opent met de reeks ‘als in deze lente als een herfst’, die zich laat lezen als het relaas van de Arabische lente. Maar al snel wordt die thematische focus ons ontnomen door drones, zelfmedicatie en ‘derivaten zonder relatie’ die hun plaats opeisen in onze beleving van het historisch hedendaagse. De reeks is exemplarisch voor wat volgt: onophoudelijk groeien en vertakken de betekenissen zich tot een complex geheel, een holistisch universum waarin alles met alles verbonden is.

Oorlogspaarden tot in de buitenwijken is op een verfrissende manier geëngageerd. Waar traditionele geëngageerde gedichten veelal activistische en pamflettaire representaties zijn van een politieke of economische toestand, schept Vos een talige werkelijkheid die de hieraan onderliggende processen simuleert. Die werkelijkheid is uiteraard geënt op de ons bekende wereld met schommelende olieprijzen, postbusondernemingen en klimaatverandering, maar Vos doet veel meer dan ons voorzien van onze dagelijkse portie indignation door het aanwijzen van neoliberale misstanden. Met het gereedschap dat de poëzie ter beschikking staat leidt ze ons door het complex van hedendaagse problematieken.

De metafoor, de opsomming en de anakoloet zet Vos veelvuldig in om ogenschijnlijk op zichzelf staande elementen met elkaar in verband te brengen en betekenissen te genereren. Zo zijn de seizoenen ‘uitgebroken / als een bonanza van wolken / zoals wolken uit een afvaloven’, en plaatst Vos ‘oceanologen, afvalspecialisten, genetici / mammoettankers en buitengewone vluchten’ naast gesteenten als stemmen in een ‘laagtechnologische wisselzang’. De gedichten in de reeks ‘infrastructuurmeditatie’ bulken van de grammaticaal weerbarstige zinnen die klassieke opposities met elkaar verzoenen, zoals in het derde gedicht:

3
de machine loopt niet op lucht maar op begeerte
het recht ook in het nat seizoen te werken
zonder vertraging
bijna geen wind, geluiden zijn ver hoorbaar en tegelijk
gedempt
voelen ruw aan
door de warmte van je huid verstoort een minieme
luchtstroom
onmiddellijk de kleine boeren ter plaatse
wat zijn de ervaringen met verliesoperaties?
zij begrijpen de lokstof en willen er meer van
het sterkst aan de randen
waar tegengestelde krachten
opduiken
[…]

Je kan je met Daniel Falb afvragen of de metafoor wel een geschikte stijlfiguur is om die vermenging van schijnbaar geïsoleerde elementen te verwoorden. In zijn essay ‘Antropoceen. Lyriek in de Geologie van het Heden’, in vertaling opgenomen in nY #27, stelt Falb dat de metaforisering ons ‘in de war [brengt] omdat ze ertoe neigt de antropogene prevalentie van vermengingen als “niet meer dan metaforisch” te bestempelen’, waardoor het in werkelijkheid onbestaande onderscheid tussen de onderdelen van de metafoor wordt gereproduceerd. Daar valt tegen in te brengen dat het afzweren van de metafoor bijdraagt aan de illusie dat de wereld met logische verbanden en rechtlijnigheid te bevatten valt, iets dat in Oorlogspaarden tot in de buitenwijken net in vraag wordt gesteld.

De positie van de mens in het complexe netwerk is op zijn zachtst gezegd dubbelzinnig te noemen. In navolging van de Tao en Thomas Hobbes’ Leviathan (1651), waarin het mensenlichaam een metafoor is voor de staat waarover wij net als over ons lichaam een zekere controle uitoefenen, spoort Vos ons in verschillende gedichten aan tot de denkoefening om ook onze samenleving als zo’n lichaam te zien. ‘Alles is voor ons aanwezig en wij / zijn er meester over’, en elders ‘beheersen wij op afstand en tijd / het verspreide lichaam’. Onvermijdelijk doemt de vraag op of dit maatschappelijke lichaam ondanks al onze meetinstrumenten en communicatietechnologieën wel te controleren valt. Het kapitalistische mantra van de meetbaarheid van efficiëntie sneuvelt (‘en hadden we zeker geen enkel idee van de werking van onze werking over langere tijd’), en in ‘notities oorlogspaarden’ verkent Vos de idee dat met het wegvallen van individuele fysieke betrokkenheid bij productieprocessen en oorlogen ook ons vermogen is verdwenen om nog langer het gemeenschappelijke lichaam te zien.

De afsluitende reeks gedichten,‘bibliotheca abscondita’ – een herschrijving van het Musaeum Clausum (1684) van de zeventiende-eeuwse Engelse wetenschapper en auteur Thomas Browne – vormt een papieren Wunderkammer waarin bestaande en fictieve rariteiten uit de hedendaagse wetenschappelijke, economische en politieke wereld worden tentoongesteld. De reeks valt te lezen als een ironiserende kritiek op de musealisering van de cultuur, die delen van die cultuur onschadelijk maakt door ze van hun context te isoleren. Daarmee staat het sluitstuk van de bundel in scherp contrast met het samenhangend complex van voorgaande gedichten waarin zaken als deeltjesversnellers, mammoettankers en de Verenigde Naties nog wel betekenisvol zijn.

Samen met Marwin Vos leggen we in Oorlogspaarden tot in de buitenwijken eenzelfde weg af als Gustave Flauberts personages Bouvard en Pécuchet. Die proberen om verschillende onderdelen van de maatschappij te begrijpen en daarbinnen te functioneren maar worden telkens geconfronteerd met complexiteit en contradictie. De enige zinvolle taak die uiteindelijk overblijft is alles wat de samenleving voortbrengt te kopiëren en op te bergen in de bibliotheek, die daarmee de dumpplaats wordt voor een disfunctionele cultuur.

Aan ons de keuze om ons te verzoenen met dat lot, of om elke dag opnieuw de confrontatie aan te gaan met de complexiteit, onduidelijkheid en absurditeit van het heden. Het herlezen van Oorlogspaarden tot in de buitenwijken vormt voor dat laatste alvast een prima begin.

Leesmagazijn, sine loco, 2015
ISBN 9789491717222
109p.

Geplaatst op 24/05/2016

Naar boven

Reacties

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je reactie zal pas verschijnen na controle op spam. Dat kan een paar uren of dagen duren.